اشتیاق تقاضا؛ محدودیت عرضه

شماره روزنامه دنیای اقتصاد: ۵۲۹۴  تاریخ چاپ: ۱۴۰۰/۰۷/۲۹  شماره خبر: ۳۸۰۸۸۹6

ایزابل لیبیزنس اینسایدر

بحران جهانی انرژی که در هفته‌های اخیر شاهد آن بودیم، سبب نوسان بی‌سابقه در بازارهای مختلف است. رشد تقاضا و محدودیت‌هایی که در زمینه عرضه وجود دارد، موجب رشد شدید قیمت‌ها شده است. این رشد بر اقتصاد جهان اثرات بزرگی خواهد گذاشت. در سال‌جاری میلادی، تاکنون قیمت نفت بیش از ۶۰درصد افزایش یافته است. قیمت نفت آمریکا در بالاترین میزان در چند سال اخیر است. در اروپا وضعیت نگران‌کننده‌تر است. قیمت گاز طبیعی در این قاره در بالاترین سطح تاریخی خود قرار دارد. در بازار عمده‌فروشی، قیمت‌ها طی سال‌جاری سه‌برابر شده است. در چین نیز قیمت زغال‌سنگ حرارتی در بالاترین سطح قرار گرفته و سال‌جاری سه‌برابر شده است.

همزمان با افزایش قیمت جهانی انرژی و نگرانی‌هایی که درباره تاثیر این تحول وجود دارد، فرانسیسکو بلانک، رئیس بخش تحقیقات مواد خام در بانک «مریل لینچ» چهار سناریو را برای افق بازار تا پایان سال آینده میلادی مطرح می کند. در این سناریوها پیش‌بینی می شود که قیمت‌ها کاهش خواهد یافت، اما زیان‌های تحقق برخی از این سناریوها بزرگ است. درباره آنچه در بازار نفت، گاز طبیعی و دیگر منابع انرژی رخ نمی دهد، دیدگاه‌های گوناگونی مطرح و در هر یک از این دیدگاه‌ها فرض‌هایی در نظر می گیرد. اما با توجه به ابهام‌هایی که درباره برخی روندهای کنونی وجود دارد، نمی‌توان با دقت مسیر حرکت بازارها را پیش‌بینی کرد.

در سناریوی نخست

که از سوی بلانک مطرح می شود، رشد قیمت انرژی به کاهش شدید نرخ رشد اقتصاد جهان منجر می شود. بلانک رشد کنونی قیمت‌ها را به رشد قیمت‌ها بین سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۸ شبیه می داند. در ابتدای سال ۲۰۰۷ قیمت نفت برنت ۵۰دلار در هر بشکه بود که در پایان سال تقریبا دو برابر شد و به ۹۶دلار رسید. در ژوئیه سال بعد، یعنی سال ۲۰۰۸، قیمت‌ها به رقم بی‌سابقه ۱۵۰دلار افزایش یافت، اما با شروع بحران مالی، شاهد سقوط قیمت‌ها بودیم. بلانک معتقد است که اگر شاهد رشد مشابه آن دوره در قیمت نفت باشیم، فعالیت‌‌‌های اقتصادی به‌شدت کاهش می‌یابد. بسیاری از کارخانه‌ها مجبور می‌‌‌شوند، به طور کامل فعالیت خود را متوقف کنند و این روند در نهایت به رکود اقتصاد جهان منجر خواهد شد. در واقع، رشد قیمت انرژی در دوره حاضر، از پیش برخی کسب‌وکارها به‌ویژه در اروپا و آمریکا را مجبور کرده است که فعالیت‌شان را متوقف کنند.

در دومین سناریو

، بر میزان تولید انرژی افزوده می‌شود و جایگزین‌هایی برای انرژی‌های فسیلی در نظر می گیرد. افزایش قیمت هر کالا تولیدکننده را تشویق می‌کند که بر تولید بیفزاید یا جایگزین‌های ارزان‌تر برای آن بیابد. در ایالات‌متحده، تولیدکنندگان نفت شیل در سال آینده سرمایه‌گذاری بیشتری برای اکتشاف و استخراج نفت انجام می دهند. البته بعید است میزان سرمایه‌گذاری و افزایش تولید نفت چشمگیر باشد؛ زیرا شرکت‌های مذکور بیشتر ترجیح می‌دهند، به سهامدارانشان سود بدهند و میزان سرمایه‌گذاری زیاد نخواهد بود. نکته دیگری که باید به آن توجه کرد، این است که همزمان با افزایش قیمت گاز طبیعی و زغال‌سنگ، برخی شرکت‌ها به سمت استفاده از نفت روی آورده‌اند. آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کرده که این حرکت سبب رشد ۵۰۰هزار بشکه‌ای تقاضای روزانه برای نفت خواهد شد.

طبق سومین سناریو،

زمستان امسال دمای هوا خیلی کاهش نخواهد یافت و اگر چنین شود، مشکل کمبود انرژی به‌طور موقت حل خواهد شد. در حال حاضر، یکی از دلایل رشد قیمت انرژی در جهان، نزدیک شدن به زمستان یا دوره‌ای است که بر تقاضا برای گاز طبیعی و زغال‌سنگ برای گرم کردن خانه‌ها افزوده می‌شود. در حالی که قیمت‌ها بالا باقی مانده، خریداران در سراسر جهان در حال رقابت برای خرید هستند. چند روز قبل، اداره اطلاعات انرژی آمریکا به آمریکایی‌ها هشدار داد که برای افزایش رقم صورتحساب‌های انرژی خود در زمستان مهیا باشند. اما این احتمال وجود دارد که در زمستان امسال، دمای هوا خیلی کاهش نیابد. در این حالت چه خواهد شد؟ طبیعی است که اگر زمستان امسال گرم‌تر از انتظار باشد، تقاضا کاهش خواهد یافت و به باور بلانک، مشکل کنونی در بازار انرژی به طور موقت حل می‌شود.

در چهارمین سناریو

، افزایش نرخ‌ بهره سبب کاهش مصرف انرژی می‌شود. بلانک می‌گوید، ممکن است در ماه‌‌‌های آینده کاهش برنامه‌‌‌های حمایتی بانک مرکزی آمریکا، یعنی کم کردن خرید اوراق قرضه و افزایش نرخ‌های بهره، از نرخ رشد اقتصاد و مصرف انرژی بکاهد. بانک مرکزی آمریکا مدتی است موضوع شروع کاهش خرید اوراق قرضه را مطرح و پیش‌بینی می گردد که از ماه آینده، به‌تدریج از میزان خرید ماهانه اوراق مذکور کاهشی باشد. همچنین عده‌‌‌ای معتقدند که این نهاد، سال آینده نرخ‌های بهره را بالا می‌برد؛ زیرا از یکسو وضعیت بازار کار مطلوب است و از سوی دیگر، نرخ تورم بالاست و ممکن است بالاتر هم برود.

بانک مرکزی تلاش می کند بازارها را برای کاهش برنامه‌های حمایتی خود مهیا کند و مبنای تصمیم‌گیری این نهاد در حوزه سیاست‌‌‌های پولی، وضعیت اقتصاد است. بنابراین طی ماه‌های آینده داده‌ها از اقتصاد اهمیت زیادی برخوردارند. بلانک می‌گوید، به یاد داشته باشید که می‌توانید دلار، یورو و پزوی فیلیپین را چاپ کنید، اما نمی‌توانید مواد خام را چاپ کنید. سرعت کاهش محدودیت‌های مربوط به مهار کرونا یک عامل دیگر است که بر قیمت انرژی تاثیر می‌‌‌گذارد. تحلیلگر بانک «‌ای‌ان‌زد» می‌گوید: «کاهش محدودیت‌ها به رشد مصرف منجر خواهد شد و حرکت از گاز به نفت سبب می‌شود، تقاضا در سه‌ماهه کنونی ۴۵۰هزار بشکه در روز بالا برود.»